Körleşme – Elias Canetti
- Sel Yayıncılık
- Çeviri: Ahmet Cemal
- 565 Sayfa
Yıllar önce bir arkadaşım, aslen Bulgaristan Rusçuk’lu olup, Yahudi olduğu için, oradan oraya savrulan, bir yazarın iki kitabını tutuşturmuştu elime. Biri “Kitle ve İktidar”dı, diğeri ise “Körleşme”… Okumaya önce ilkinden başlamamı salık verdi.
“Yoksa tam olarak anlama şansın yok! Derine dalmak için ikili okuma yapmalısın!” dedi.
Kitle ve İktidar, adı üzerinde sosyoloji ağırlıklı bir tahlil süreciydi elbette. Amma velakin, Körleşme…?
Merakla önsöze daldım tabii. Ahmet Cemal çevirisi (Çeviride en iyilerden biri benim için!). Ama o da ne? Meğer bu kitabı özellikle çevirmesini Oğuz Atay istemiş… Kendisi romanın İngilizcesini okumuş, çok beğenmiş. Eserin orijinal dili ise Almanca. Ve Ahmet Cemal’i şalgam suyu ile rakı içtikleri masada, bu romanı çevirmeye ikna etmiş. Atay 1977’de aramızdan ayrıldı. Körleşme’nin çevirisi 7 yıl sürmüş. 1981’de ancak yayımlanabilmiş. Kendisi göremediyse bile Oğuz Atay’a bir saygı duruşu yapmak lazım… (Teşekkürler Oğuz Abi!)
Romanın İngilizce adı: Act Of Faith. (Auto Da Fe). Bu tamlama aslında, Latince kökenli. Tam olarak anlamı ise Ortaçağ’da engizisyon mahkemelerinde inançlarından ya da inançsızlıklarından dolayı yargılanıp, halkın gözü önünde yakılmasına ve yanmadan önce suçunu itiraf etmesine karar verilen günahkarların cezasının infazı, demek. Bir diğer anlamı da; Kamaşma…
Canetti Körleşme’yi -şimdi sıkı durun lütfen- sadece 26 yaşındayken yazmış Dostlar! 1931’de bitirmiş yazım sürecini. Yazarın ilk ve son romanı.
1. Dünya Savaşı’na ramak kala… 1935’de nihayet eser, Almanca olarak, Viyana’da basılmış. 1946’da savaştan sonra yani, İngiltere’de basımı gerçekleşmiş. Ancak, eserdeki metaforların, manifestoların, Kafkavari serim-düğüm-çözüm yönteminin, çözümlemelerin, kısacası derinliğinin anlaşılabilmesi için (Modernizm), yazarın Kitle ve İktidar’ının kılavuzluğunu beklemiş okurlar. O da dünyada, 1960’larda okurla buluşmuş. Canetti bu hesaba göre neredeyse (1931-1960) 30 yıl Körleşme’nin değerini bulmasını beklemiş kısacası…
Durum bu olunca çaresiz ‘ikili okuma’ yapmak farz oluyor, anlamak ve eseri irdelemek için.
Peki neymiş Canetti’nin derdi?
Bana göre Körleşme; düşünen bir varlık olan insanın, yaşadığı, etkileşimde bulunduğu -ya da bulunmadığı- topluma, olaylara BAKAMAMASI! Bilinçli bir körlük hali yani. Çok sık kullandığımız bakmak ile görmek arasındaki fark gibi en öz haliyle… Buradaki nüans: Görmeyi istememek… Hatta bakmamak… Oralı olmamak…
40’lı yaşlarda, Çin Dili ve Edebiyatı uzmanı (Sinolog) olan Profesör Peter Kein, ana karakterimiz… II. Dünya Savaşı’nda Nazilerin yaktığı 25.000 değerli esere nazire yapar gibi, 25.000 kitabıyla mutlu mesut, geçim sıkıntısı çekmeksizin, mis gibi evinde yaşayıp gidiyor. Okuyor, analiz ediyor, araştırıyor, çeviriyor ve elbette yazıyor…
Buraya reklam alayım!!!
Tam da hayalimizdeki yaşam tarzı, değil mi?!!!
Ama durun yahu! daha yeni başlıyor macera…:))
Prof. Kein elbette sıkı bir okur, bir entelektüel. Ama pek çok kusuru var: Asosyal. Gerçek anlamda bir kadın ve çocuk düşmanı. Kibirli, ukala, acımasız, bencil, duyarsız, soğuk ve aslında kendi dünyasında yaşayıp giden koca bir yalnız. Hayatta bir tek erkek kardeşi var. Vee ona da küs! (Niyeyse artık??!!) Anlayacağınız Pier Paolo Pasolini’nin şu ünlü Fildişi Kule’sinde yaşayan, tek başına bir adam. Haa bu durumdan çok mutlu. Çünkü dış dünyayla ve insanlarla işi yok! Kendisinden başka birine hayrı da tabii…
Eserden daha fazla bahsetmeden son bir detay ekleyeyim: Yine kendisi Alman olan, Filozof Hegel’in Tez-Antitez-Sentez içeren öğretisinden yararlanmış, Canetti. Diyalektik Yöntemi’nden yani. Bunu yaparken yazdığı (ilk ve tek) romanını da üç ana bölüme ayırmış:
1-) Dünyasız Bir Kafa (Tez): Prof. Kein’in Fildişi Kulesi’nin ince ince anlatıldığı bölüm.
2-) Kafasız Bir Dünya (Antitez): Prof. Kein’in sokaktaki insanla tanışmak zorunda kaldığı bölüm.
3-) Kafadaki Dünya (Sentez): Prof. Kein’in ağzının payının verildiği bölüm…Hesaplaşma!
♠️✍️♠️Büyük (!!!) not : Söylemelim ki; Sentez Bölümü’ne bayılacaksınız….:)))
♠️✍️♠️Dip (!!!) not : Canetti’nin kitabının ilk adı “Kant Fangt Feuer” , yani “Kant Ateşi Yakalıyor”. Eserin başkahramanı Prof. Kien’in, Kant ve öğretileri olarak kaleme aldığını da varsayabiliriz.
♠️✍️♠️Dibin dibi (!!!) not: “Aydın nedir?” sorusu için Lukacs, Gramsci, Edward Said… okumaları ayrıca yapılabilir.
‘Bilme’ eylemiyle beraber, insanın yalnızlaşma süreci ve gerçekleşen Narsizm’e bakıp görmek ve analitik bir okuma yapmak istiyorsanız, önden buyurun lütfen, diyorum…
Sevgiylekalın…
Konuklarımızın diğer yazılarına da göz atabilirsiniz.
Bizleri instagram üzerinden de takip edebilirsiniz.
Körleşme – Elias Canetti
