İÇERİK ÇÖZÜMLEMESİ ÇALIŞMASI
ÖZET
Her geçen yıl kadın cinayetlerinin arttığını görmekteyiz. Geçtiğimiz 2018 yılında Şule Çet ile birlikte toplamda 440 kadın öldürüldü. Medyaya baktığımızda, kamuoyunda yeterince duyulmamış olan haberlere çok fazla yer verilmediğini; kamuoyunda ses getirmiş haberlerin ise devamlı gündemde olduğunu görüyoruz. Bu çalışmada kamuoyunda oldukça ses getiren Şule Çet cinayetinin medyaya ne kadar yansıdığını inceleyeceğiz. Çalışma kapsamında; cinayetin açıklığa kavuşma süreci olan 1 Kasım 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri alınmıştır. 4 Ulusal gazetenin internet sitesindeki haberlere içerik analizi uygulanmıştır. Araştırmada kadın cinayetlerinin medyada yeri, haberlerin dili gibi konular işlenmiştir.
GİRİŞ
Geçmiş yıllara baktığımızda; 2015’te 303, 2016’da 328, 2017’de 409 kadın öldürüldü. Kadın cinayetlerinin yüzde 85’ini eşlerin, sevgililerin, eski eşlerin işlediğini görmekteyiz. Her geçen yıl artan kadın cinayetlerinin medyada çok az yer almasıyla birlikte; çoğu zaman haberin cinsiyetçi ifadelerle yazıldığını görüyoruz. Ana akım medyanın etik kurallara aykırı ve kadını ikincil konumda gören haberleri ataerkil düşünceyi beslemektedir. Şiddet dilde başlar. Kullanılan üslup, okuyucu kitlenin zihninde yer etmekte ve toplumu yönlendirmektedir. Ülkü Doğanay ve İlkay Kara’nın “Tecavüzün Münferit Bir Olay Olarak Çerçevelenmesi: Yazılı Basında Pippa Bacca Haberleri” çalışmasında; Türkiye’ de basında yer alan haberlerde, şiddetin yok sayıldığını ve metinlerin ataerkil düşünce sistemine hizmet ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Şule Çet cinayetine baktığımızda ise medyada çok fazla yer bulduğunu, diğer kadın cinayetleri haberlerine oranla daha az cinsiyetçi ifadeler kullanıldığını söyleyebiliriz.
Şule Çet Gazi Üniversitesi Sanat Tasarım Fakültesi Tekstil Tasarımı 2. sınıf öğrencisiydi. 29 Mayıs 2018’de Ankara’daki bir plazanın 20’inci katından şüpheli bir şekilde düşerek yaşamını yitirdi. Ankara Cumhuriyet Savcılığı, sanıklar Berk Akand ve Çağatay Aksu için “cinayet”, “cinsel saldırı” ve “hürriyeti tehdit”‘ suçlarından ağırlaştırılmış müebbet ve 39 yıla kadar hapis cezası istedi.
Çağatay Aksu ve arkadaşı Berk Akand gözaltına alındı. Aksu ifadesinde “Tutmaya çalıştım ama intihar etti” dedi. B.A. ise başka bir odada olduğu için olaylardan haberi olmadığını söyledi. Her ikisi de adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Aynı gece, Çet’in ev arkadaşını arayarak, “Beni ara ve acil gelmem gerektiğini söyle” dediği, 02.00’de ise “Buradan çıkamıyorum, adam bana takmış. Bırakmıyor” diye mesaj attığı öğrenildi.
4 Temmuz 2018’de Çet’in ölümünden önce tecavüze uğradığını gösteren otopsi raporu açıklandı. Çet’in kanında “uyumayı tetikleyen uyarıcı madde”, vücudunda boğuşma izleri, dokuz parmağının tırnak altında Çağatay Aksu’ya ait doku kalıntısı ve DNA bulguları tespit edildi.
3 Aralık 2018’de ise Çağatay Aksu ve Berk Akand hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı “kasten öldürme, cinsel saldırı ve hürriyeti tehdit” suçlarından müebbet ve 39 yıla kadar hapis cezası istedi. İddianamede Çet’e cinsel saldırıda bulunulduktan sonra darp edildiği ve camdan atıldığı belirtildi.
Ankara 31. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderilen iddianame kabul edilirse şüpheliler hâkim karşısına çıkacak. (06.02.2019)
MEDYANIN TOPLUMSAL ROLÜ
“Kadın Cinayetlerinin Haberleştirilmesi Bağlamında Medya Etiğini Yeniden Tartışmak” konulu bir başka çalışmada, Münevver Karabulut cinayetinin de içinde bulunduğu kadın cinayetleriyle ilgili haberler, Habertürk gazetesi örnekleminde incelenmiş ve “kamu yararı” bağlamında habercilik anlayışının benimsenmesi gerektiğine ilişkin etik ilkeler geliştirilmesi gerektiği savunulmuştur (Tekeli, 2016: 130, 141). Gazetecinin temel etik kurallara uyması, haber söylemini belirleyecek ve kadına yönelik cinsiyetçi yaklaşımların toplumda yayılmasını engelleyici rol üstlenecektir.
Bireylerin şiddet algısını etkileyen medya, gazetecilerin haber yapma stratejileri ve haber metinlerindeki söylem ve üslupla şiddetin toplumdaki algısını geliştiren önemli bir unsurdur (Gökulu ve Hosta, 2013: 1831). Medyada yer alan haber, dar anlamıyla aktörlerin nerede, ne zaman, ne yaptığıyla ilgili olsa bile, geniş anlamıyla bir dünya bilgisine işaret eder. Aslında haber, iktidarın hegemonik çeşitli uygulamalarını örtük veya açık yansıtmaktadır. Olayların aktörleri, haberlerdeki temsil biçimleriyle varoluşlarına “müdahale” edilen özneler olarak konumlanmaktadır. Haber, “onları adlandırarak, sınıflandırarak, kullanılan hayata dair belirli haber temalarının içine sıkıştırarak, haber anlatısına ve diline boyun eğdirerek, iyi veya kötü, köle veya efendi veya fail konumlarına hapsederek müdahalesini gerçekleştirmektedir” (Dursun, 2010: 21-26). Bu müdahale biçimlerinden biri olarak kadınların medyada sıklıkla geleneksel rollerde, cinsel nesne ve kurban olarak temsil edildikleri görülmektedir. “Medya kadını, örneğin erkeğe göre daha “başarılı” kadının erkekle eşit temsil edilmesinde olduğu gibi, koşullu bir eşitlik içinde inşa eder veya tamamen görmezden gelir” (Tanrıöver, 2012: 159-163).
Haber üretim stratejilerinden olan “yansızlık” argümanı, kadınların haberlerdeki temsiliyetine 546 l Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 72 (3) engel olabilmekte ve kadın sorunlarını ele aldığını iddia eden haberler, kadınların geleneksel olmayanın karşısında geleneksel seçimleriyle dengelenmesini amaçlayan haberlerle konumlandırılmaktadır. Haberlerin dili, sözcük seçimleri, cümle yapıları cinsiyetçiliği gizleyecek biçimde örgütlenmekte; haber öyküleri, kadın suçluyu merkeze almakta ve suçsuz kadınları “yola getirmeye” dönük korkutmaları içermektedir (Köker, 2012: 140)
SORUN VE AMAÇ
Bu çalışmanın amacı Şule Çet cinayetinin Türkiye’deki 4 ulusal gazetenin internet sitelerinde nasıl ve ne şekilde yer aldığını incelemektir.
Araştırma çerçevesinde şu sorulara yanıt aranmıştır:
- Ulusal gazetelerin internet sitelerinde Şule Çet cinayeti ile ilgili kaç haber yayımlanmıştır?
- Ulusal gazetelerin internet sitelerinde Şule Çet cinayeti ile ilgili haberler hangi tarihlerde yayımlanmıştır?
- Ulusal gazetelerin internet sitelerinde Şule Çet cinayeti ile ilgili yayımladığı haberlerde aktörler kimlerdir?
- Ulusal gazetelerin internet sitelerinde Şule Çet cinayetine ilişkin haber dili ne yöndedir?
ÖRNEKLEM VE SINIRLILIKLAR
Araştırmada Türkiye’de yayın yapan, farklı ideolojik yapılara sahip 4 ulusal gazetenin internet siteleri ele alınmıştır. Bu gazeteler: Cumhuriyet Gazetesi, Hürriyet Gazetesi, Sabah Gazetesi ve Yeni Akit Gazetesi’dir. Çalışma kapsamında 1 Kasım 2018 – 31Aralık 2018 tarihleri arasında 61 günlük zaman dilimi incelenmiştir.
YÖNTEM
Bu araştırmada 4 farklı ulusal gazetenin Şule Çet cinayetine yaklaşımını incelemek için içerik çözümlemesi yöntemi uygulanmıştır. Gazetelerin internet sitelerindeki haberler incelenmiş, yanıt aranan sorulara ilişkin tablolar oluşturulmuş ve yorumlanmıştır. Gazetelerin köşe yazıları çalışmanın dışında tutulmuş ve incelenmemiştir.
BULGULAR VE ANALİZ
Tablo 1: Şule Çet Cinayeti ile İlgili Haber Sayıları ve Haber Oranları
GAZETE |
HABER SAYISI |
HABER ORANI |
|
SABAH |
10 | %19,23 |
|
HÜRRİYET |
18 |
%34,61 |
|
CUMHURİYET |
12 |
%23,07 |
|
YENİ AKİT |
12 |
%23,07 |
| TOPLAM | 52 |
%100 |
Şule Çet cinayetinin soruşturmasının 61 günlük sürecinde gazetelerin internet sitelerinde yayımlanan haber sayısı Tablo 1’de yer almaktadır. Elde edilen verilere göre Şule Çet cinayetinin soruşturma sürecinde belirlenen sınırlılıklar dâhilinde en çok haberi 18 haber ile Hürriyet Gazetesi yayımlamıştır. Cumhuriyet Gazetesi ve Yeni Akit Gazetesi birbirleriyle eşit orandadır. Tablo 1’den elde edilen verilere göre Şule Çet cinayeti ile ilgili en az haberi yayımlayan gazete Sabah Gazetesidir.
Tablo 2. Haberlerde Yer Alan Aktörlerin Dağılımı
|
Aktörler |
R |
% |
|
Şule Çet |
52 |
26,13 |
|
İsmail Çet |
10 |
5,02 |
|
Berk Akand |
40 |
20,10 |
| Çağatay Aksu | 41 |
20,60 |
| Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı | 12 |
6,03 |
|
Aykut Hüseyin Koca |
8 |
4,02 |
|
Kadın Dernekleri |
5 |
2,51 |
|
Biyoloji İhtisas Daire Başkanlığı |
6 |
3,01 |
|
Yüksel Kocaman |
3 |
1,50 |
|
Lillia T. |
7 |
3,51 |
|
Umur Yıldırım |
7 |
3,51 |
|
Fatih Mustafa Aydın |
1 |
0,50 |
|
Adli Tıp Uzmanları |
4 |
2.01 |
|
Pınar T. |
2 |
1,00 |
|
Levent Ekmen |
1 |
0,50 |
|
TOPLAM |
199 |
100 |
Tablo 2‘de haberlerde yer alan aktörlerin sayıları ve oranları belirtilmiştir.
Tablo 3. Gazetelere Göre Haberlerin Yayınlandığı Tarihler
|
Tarih |
Gazeteler |
Toplam |
||||||||
|
Hürriyet |
Cumhuriyet | Sabah |
Yeni Akit |
|||||||
|
R |
% | R | % | 4 | % | R | % | R |
% |
|
|
3 Kasım |
– |
– | – | – | 1 | 10 | – | – | 1 |
1,9 |
|
6 Kasım |
2 | 11,11 | 2 | 16,66 | – | – | – | – | 4 |
7,69 |
|
7 Kasım |
1 | 5,55 | – | – | – | – | – | – | 1 |
1,9 |
|
8 Kasım |
2 | 11,11 | 2 | 16,66 | 1 | 10 | 1 | 8,33 | 6 |
11,53 |
|
25 Kasım |
1 | 5,55 | – | – | – | – | – | – | 1 | 1,9 |
|
30 Kasım |
3 | 16,66 | 2 | 16,66 | 1 | 10 | – | – | 6 |
11,53 |
|
1 Aralık |
– | – | – | 1 | 10 | – | – | 1 | 1,9 | |
| 3 Aralık | 3 | 16,66 | 1 | 8,33 | 1 | 10 | 7 | 58,33 | 12 |
23,07 |
|
4 Aralık |
5 | 27,77 | 3 | 25 | 1 | 10 | 2 | 16,66 | 11 | 21,15 |
| 5 Aralık | – | – | – | 1 | 10 | – | 1 |
1,9 |
||
|
17 Aralık |
– | 1 | 8,33 | – | – | – | 1 | 1,9 | ||
| 18 Aralık | 1 | 5,55 | 1 | 8,33 | 1 | 10 | 2 | 16,66 | 5 |
9,61 |
|
20 Aralık |
– | – | – | 1 | 10 | – | 1 | 1,9 | ||
| 31 Aralık | – | – | – | 1 | 10 | – | 1 |
1,9 |
||
|
TOPLAM |
18 | 100 | 12 | 100 | 10 | 100 | 12 | 100 | 52 |
100 |
Tablo 3’e baktığımızda 3-4 Aralık tarihlerinin soruşturmayla ilgili en çok haber girilen gün olduğunu görüyoruz. Bunun sebebinin o günlerde soruşturmada savcının kesin bir karara varmış olması ve medyanın da bu davayı yakından takip ediyor olduğunu söyleyebiliriz.
Tablo 4. Gazetelerin Haber Dili
|
Haberlerin Dili
|
Gazeteler |
|||||||
|
Cumhuriyet |
Hürriyet | Sabah |
Yeni Akit |
|||||
|
R |
% | R | % | R | % | R |
% |
|
|
Cinsiyetçi İfade Kullanımı |
3 |
25 |
4 |
22,22 |
3 |
30 |
0 |
– |
| Toplam | 12 | – | 18 | – | 10 | – | 12 |
– |
Tablo 4’e baktığımızda en çok cinsiyetçi söylemler kullanan gazetenin Hürriyet Gazetesi olduğunu söyleyebiliriz. Cumhuriyet Gazetesi ve Sabah Gazetesi de birbirleriyle eşit orandadır. Şule Çet cinayetinin yer aldığı haberlerde “lüks plaza” vurgusu yapılarak, cinayeti meşru kılmaya yönelik bir tutum izlenmiştir.
SONUÇ
Bu çalışma kapsamında yapılan içerik çözümlemesi sonucunda elde edilen bulgulara göre gazetelerin, konuyla ilgili 61 günlük süreçte cinayete ilişkin 52 habere yer verilmiştir. Toplamda 10 haberde ‘lüks plaza’ vurgusu yapıldığını ve cinayetin meşrulaştırıldığını görmekteyiz. Şiddete dayalı söylemler ve cinsiyetçi ifadeler, toplumda egemen olan yapılar tarafından medya aracılığıyla toplumda meşruluk zemini kazanmaktadır. Kamuoyu bu ifadeler ve söylemler karşısında farkında olmadan tüketici konumundadır.
Etik ilkelerin yok sayılarak; cinsiyetçi, kadını ikincil konumda gören ifadelerin yer aldığı haberlerin gün geçtikçe artmasının başlıca sebebi hukuki yaptırımı olmaması denebilir. Kadına yönelik şiddetin ortadan kalkması, toplumsal düzeyde bir dönüşüm gerektirir. Bu dönüşüm için yapılacak çalışmaların odağında söylem olmalıdır. Söylemin yeniden doğru bir şekilde üretimi ve toplumun bu yönde bilgilendirilmesi şiddetin yaygınlığını ve yoğunluğunu azaltacaktır. Çünkü şiddet dilde başlar, en başından bu durumun düzeltilmesi toplumda büyük oranda etki yaratacaktır. Ve bu noktada medyanın önemli bir rolü vardır.
KAYNAKÇA
- Erdal Dağtaş – Kamusal Alan ve Medya | Münevver Karabulut Cinayetinin Basındaki Yansımaları
- https://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/203299-sule-cet-cinayeti-kronolojisi
- Doç. Dr. Fatma Gürses – Kadın Cinayetlerinin Haber Söylemi: Münevver Karabulut ve Özgecan Aslan Haberleri Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme | SBF Dergisi, Cilt 72, No. 3, 2017, s. 541 – 568
- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC). (2016). Kadın ve medya: Toplumsal cinsiyet eşitlikçi haber kılavuzu | İstanbul: Akademi Yayınları
- hurriyet.com.tr
- sabah.com.tr
- cumhuriyet.com.tr
- yeniakit.com.tr
