Yeni Atlantis – Francis Bacon
New Atlantis, doğayı anlamak ve insanın, yaratılan kusursuz sistemdeki mutluluğunu sağlamak üzerine ele alınan, Francis Bacon tarafından yazılan bir eserdir. Bacon, derdini anlattığını düşünmüş olmalı ki kitabını tamamlamamayı tercih etmiş. Ancak döneminde ön planda olan pek çok konuyu bu kısa eseriyle bize aktarmayı başarmıştır. New Atlantis, bilim ve doğa ile kurulan ilişkiyle ortaya çıkan ideal toplumun nasıl olması gerektiği sorusuna yanıt veriyor. (Bacon’ın düşünce sistemine göre…)
Ticaret amacıyla, Peru’dan yola çıkan bir grup insanın yer aldığı gemi, rotasından sapar ve tanımadıkları bir şehrin limanına ulaşır. İşte tam bu noktada onları bekleyen bir sürpriz vardır. Karşılarına çıkan ada sakinleri, yasalara uymaları karşılığında onları etrafı nehirlerle çevrili kusursuz inşa edilen şehre kabul ederler. Bu yasalar diğer ülkelerdekilerden oldukça farklıdır, çünkü amaç insan haklarını güvenceye alarak halkın mutluluğunu sağlamaktır. Bu yasaların başarılı sonuçlar verdiğini söyleyebilirim çünkü yüzyıllar geçmesine rağmen adadan geri dönmek isteyen bir gemi olmadığını biliyoruz. Ben Salem halkının toplumsal yapısı günümüz için ütopik kabul edilmese de anlatıldığı üzere huzuru sağlamış görünüyor.
Mekânsal organizasyonunu tam anlamıyla anlamasak da zamanının çok ilerisinde bir sisteme sahip olan bu şehir, üç güzel uzun caddeye sahiptir. Aynı zamanda yapılar alışılanın dışında olan mimari detaylarla tasarlanmış. “Kimi pencerede cam takılıydı, kimisinde yağa batırılmış ince keten kumaş.” Burada yazarın her ne kadar mutlu bir toplum yaratma isteği olsa da döneminin etkisinde kaldığını düşünüyorum. Çünkü o dönemde yoksulların pencerelerinde cam bulunmazmış.
Eserde geçen yöneticinin anlatımına göre, ada kimse tarafından bilinmeyen kapalı bir sistemle çalışan ancak tüm bilimsel faaliyetlerin bu sistem içinde yürütüldüğü izole bir şehirdir. Şaşırtıcı olan ise tüm bu gizliliğe rağmen ada sakinlerinin dünyada olup biten her şeyi biliyor olmaları… Bahsedilenlerden, kendini idame ettirebilecek tüm imkânlara ve verimli ekilebilir topraklara sahip bağımsız bir ülke olduğunu anlıyoruz. Kitapta özellikle vurgulanan, bütün sistemin anlatıldığı asıl konu “Süleyman’ın Evi” adı verilen bir oluşum. Bu evin asıl amacı doğanın sırrını çözmek ve her şey hakkında bilgi sahibi olmak. Yazarın düşünce yapısını bu cümleden anlamak çok zor değil. Ona göre bilgi, insanın dünya üzerinde egemenlik kurmasını ve mutlu olmasını sağlayan sihirli bir anahtar. Yani şunu söyleyebiliriz: Bilgi, Bacon için asla bir amaç değil, güç elde etmek için kullanılan bir araç. Aslında Süleyman’ın Evi bize mekânsal kullanımlarının nasıl olduğuna dair ipuçları veriyor.
Şehir; mağaralar, madenler, kuleler, göller, kuyular, büyük binalar, hamamlar, sağlık odaları, meyve bahçeleri, hayvan parkları, ilaç mağazaları gibi çeşitli kullanımlardan oluşuyor. Optik evler, makine evleri gibi belki de o dönemde bulunmayan pek çok teknolojik aletten bahsediyor Bacon bize. Bu sistemin yıllardır işliyor oluşunun -kitapta geçmese de- kullanımların sınırlı ölçüde ama her ihtiyaca hizmet edecek şekilde homojen olarak konumlandırılmasıyla alakalı olduğunu düşünüyorum. Aynı zamanda her iş için görevlendirilen “biraderler” var. Sıkı bir işbirliği içinde olunan bir sistemden bahsediyoruz yani.
1614 yılında yazılmaya başlanan kitap, o dönemde olmayan pek çok şeye değinmiştir. Teknolojinin günümüzde dahi tartışılan konularını, işleyen bir sistem içinde anlatmıştır Bacon kitabında. Dinin o denli önemli olduğu bir dönemde, bilimin, teknolojinin aslında ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmek istediğini anlıyorum. Ütopik olarak kabul ettiğimiz sistemlerin, bilginin ışığında ve iş bölümü ile elde edilebileceğini savunuyor. İçerik olarak tartışılabilir olsa bile, en azından, ideal bir toplumun sadece şehirdeki sistemin değişmesiyle değil aynı zamanda o sistemin uzun süre işlemesi için toplumun ahlaki yapısının düzelmesi ile ve insan haklarının üstünlüğüyle, insanların mutlu bir şekilde bir arada yaşamasını sağlayarak mümkün olacağı konusunda hemfikiriz.
Konuklarımızın diğer yazılarına da göz atabilirsiniz.
Bizleri instagram üzerinden de takip edebilirsiniz.
Yeni Atlantis – Francis Bacon
